ton_de_waartb

Onlangs vroeg mijn tienjarige dochter aan de wiskundeleraar: 'Mijnheer, waarom stellen ze in dit boek eigenlijk zes keer dezelfde vraag?' 'Omdat niet iedereen de stof in 1 keer begrijpt: 'Oh... maar daar moet u toch voor zorgen?'
Lachend liep de leraar verder. Voor mijn dochter was de zaak daarmee niet afgedaan. Ze stak haar vinger, op.
'Mijnheer, waarom maken ze eigenlijk geen boeken voor kinderen zoals ik. Gewoon dat ze het kort uitleggen en dat je dan een som maakt zodat je even kan laten zien dat je begrepen hebt wat ze bedoelen?'
De leraar had er niet direct een antwoord op. Dat kwam de volgende les.
Toen ze thuiskwam riep ze: 'Yes, ik heb een moeilijker boek gescoord:

Deze leraar had de boodschap goed begrepen, het kind verveelde zich te pletter en had duidelijk meer behoefte aan uitdaging. Hij speelde daar nagenoeg direct op in door haar de volgende les al stof van een hoger niveau aan te bieden. Mijn dochter had daarbij iets heel essentieels blootgelegd dat kenmerkend is voor begaafde kinderen: zij had maar een zeer beperkte behoefte aan oefening en herhaling was dodelijk voor haar motivatie.

In Talent 1 beginnen we het nieuwe jaar met volop aandacht voor het onderwijs. In het themadeel zetten Sylvia Drent en Ellis Bronkhorst hun bevindingen uiteen over hun onderzoek naar de mogelijkheden om taalmethoden voor het basisonderwijs in te dikken en zo geschikter te maken voor het onderwijs aan hoogbegaafde leerlingen.

Zij maken duidelijk dat dit makkelijker gezegd, dan gedaan is. Bovendien laten zij zich in een interview met Anthon Keuchenius ontvallen dat compacten wellicht noodzakelijk is, maar misschien toch ook nog wel een beetje voorbarig: er is op taalkundig gebied nauwelijks geschikt verrijkingsmateriaal voorhanden.
Misschien een tip voor leermiddelen makers om deze uitdaging eens op te pakken?

Kijken we naar andere terreinen dan zien we dat daar steeds meer verrijkingsmateriaal beschikbaar is en dat er mensen zijn die het leuk vinden om met hoogbegaafde kinderen te werken.

Zij pakken die uitdaging op! Want wat dacht u van een man als At de Waart, die in zijn souterrain een technologisch walhalla gecreeerd heeft waar wekelijks ongeveer honderd kinderen komen om aan nieuwe projecten te werken?

En van iemand als Berrie Heesen die in zijn werk een uitdaging ziet om met jonge kinderen te gaan filosoferen en hen te leren dat nadenken meer is dan in je eentje je hersenen kraken? Lees in deze Talent hoe zij dit doen.
Buiten kijf staat dat deze twee mensen in hun denken ruimte gemaakt hebben voor het eigene aan slimme en getalenteerde kinderen. Volgens Albert Kaput, begeleider hoogbegaafde leerlingen aan de ORS Lek & Linge te Culemborg, is dat nu exact de kern van de zaak.
Werken met begaafde leerlingen vraagt volgens hem een mentaliteitsomslag bij docenten. Hij laat zien dat het verlaten van een vast stramien, h,et zoeken naar brede mogelijkheden binnen de vakdidactiek en de onderwijsaanpak ruimte voor hoogbegaafdheid biedt.

Dit uitgangspunt bood de redactie ruimte om deskundigen door journalist Evert Nieuwenhuis te laten confronteren met de stelling dat als hoogbegaafde leerlingen onderpresteren dit vooral met de inzet van de docent te maken heeft.
Lees zelf in de discussierubriek hoe de meningen verdeeld zijn.

Voor ons begint met Talent 1 een nieuwe jaargang. De derde alweer. De afgelopen twee jaar heeft Talent laten zien dat zij zich net als het onderwerp hoogbegaafdheid in interactie met haar omgeving ontwikkelt.
Voor het komend jaar is het voor ons een uitdaging om te streven naar een nog grotere dynamiek.
De mogelijkheden worden daartoe nog groter omdat wij inmiddels volledige redactionele onafhankelijkheid verworven hebben.

Het bestaat echt, 'een stukje paradijs op aarde: Geen zonovergoten strand met palmbomen en kokosnoten, maar een werkplaats in een souterrain aan de Graafseweg in Nijmegen waar kinderen ontdekken hoe heerlijk werken en leren kan zijn.
Een waar eldorado voor de jonge onderzoeker en een bezienswaardigheid voor een leek als ik.
Het paradijsje heet Eureka en de schepper ervan is At de Waart.
Een 64-jarige jezuiet met slechts 1 doel in zijn leven. Kinderen gelukkig maken door middel van techniek.

Veertig jaar geleden stond At de Waart aan de wieg van de landelijke vereniging De Jonge Onderzoekers.
In 1989 startte hij zijn eigen clubje 'Eureka', omdat de landelijke organisatie van De Jonge Onderzoekers uiteen viel en elke plaatselijke club zijn eigen koers ging varen.
In Nijmegen ontaardde dat in 'sociaal cultureel werk met een technisch sausje', vertelt De Waart.
De kinderen en jongeren die nu bij mij komen werken echt met techniek.

Alles kan en alles mag, maar er is wel een natuurlijke afbakening van activiteiten ontstaan.
De ruimte is bijvoorbeeld niet geschikt om aan motoren te sleutelen of om scheikundige experimenten te doen.
Het zwaartepunt ligt vooral bij een combinatie van mechanica, elektronica en computertechniek.
Onlangs zijn we zelfs begonnen met neurale netwerken, ook wel kunstmatige intelligentie genoemd.
Meestal in de vorm van wagentjes die zichzelf besturen en hun omgeving gaan ontdekken.'

Inzicht in het verloop van het proces.
-------------------------------------------------
Het souterrain waar Eureka is gehuisvest bestaat uit vier ruimten die voor alle kinderen van dinsdag tot en met zaterdag toegankelijk zijn.
In de opslagruimte staat voor elk kind een kistje waar het werkstuk en de materialen in kunnen worden opgeborgen.
Twee ruimten zijn ingericht als werkplaats en dan is er nog de woon-/slaapkamer van At zelf, waar ook iedereen in en uit kan lopen.

Afkijken mag want daar leer je van.
-----------------------------------------------
Werkbanken, computers, materialen, werkstukken, gereedschap.
Bij Eureka is het er allemaal, en er is niemand die zegt dat je eraf moet blijven.
De kinderen kiezen zelf welk werkstuk ze willen gaan maken. Soms wordt er samengewerkt, maar meestal werkt ieder zijn eigen ideeen uit.

Afkijken mag altijd van At, want daar kun je van leren.
Eureka telt zo'n 170 leden die een of meer keer per week het souterrain bezoeken.
Het jongste lid van de club is 7 jaar en de oudste inmiddels al 26.
En zoals nogal vaak het geval is met techniek zijn ook hier vooral de jongens in de meerderheid.
Ook zijn er nogal wat hoogbegaafde kinderen die de weg naar de Graafseweg hebben weten te vinden.
Opvallen doen ze hier echter niet.
Iedereen is bezig op zijn eigen manier en op zijn eigen niveau.
Er heerst rust en alles is in volkomen harmonie met elkaar.
Alleen de rode blos op de serieuze gezichtjes verraadt het enthousiasme van de jonge techneuten.
Af en toe roept er eentje loeihard 'YES' (een vrije vertaling van Eureka) en er is wederom een wonder geschied in het kleine paradijs.

Velen zullen denken dat ingewikkelde technieken niet kunnen worden uitgevoerd door jonge kinderen, maar niets is minder waar.
De methode die At de Waart heeft ontwikkeld is niet alleen heel bijzonder, maar ook zeer toegankelijk voor elk kind dat geinteresseerd is in techniek.
Als de interesse er is dan lukt alles, is De Waart zijn devies.
Kinderen vragen zich niet af of iets moeilijk is of makkelijk.
Kinderen vinden iets leuk of niet leuk. Het is mijn taak om ze de techniek aan te leren.

Hoe ze een zaag moeten vasthouden of een draadje moeten buigen.
Ik geef ze inzicht in het verloop van het proces, maar ik leer een kind niet wat er allemaal mogelijk is met een zaag.
Ik leer hem wel het plankje door te zagen dat hij nodig heeft voor zijn werkstuk.'

Inmiddels is de dertienjarige Oscar binnengekomen, Oscar maakt een windmolen om energie op te kunnen wekken zodat hij zijn zelfgemaakte vogelhuisje in de winter kan verlichten.
Een ingewikkeld werkstuk, maar volgens At de Waart is dat geen probleem.
'Zelfs complexe wiskunde is haalbaar voor gemiddelde leerlingen.
Ik laat kinderen ook dingen doen die ze niet snappen.

Dat is niet erg, want de hersenen pikken het toch wel op.
Ze worden als het ware voorbereid op wat er nog komen moet.
Een goed voorbeeld is het woord 'struikrover'.
Kinderen leren het woord lezen en schrijven. Ze kijken ernaar en nemen het in zich op.
Ze kennen op dat moment de betekenis van het woord nog niet en denken dat een struikrover een man is die struiken rooft.
De werkelijke betekenis komt later pas, maar het woord is al wel opgeslagen in het geheugen.
Kennis hoeft niet te worden aangeboden in een rechte lijn.
Sla gerust stukken over. De leemten in kennis roepen vragen op. Het motiveert kinderen en houdt de veer gespannen.'

At de Waart studeerde werktuigbouwkunde en elektronica, maar is nog dagelijks op zoek naar dingen die hij niet weet. Vooral het onverklaarbare heeft zijn interesse.

Wetenschappelijke mysteries, kwantummechanica, mutaties in de evolutie: hij praat er graag en veelvuldig over.
At is een autodidact, studeert dagelijks nog minstens een uur, en heeft een onverzadigbare honger naar kennis.
'Ik ontwerp veel in mijn hoofd. Ik hoef niets op te schrijven.
Ook het uitvoeren van tests en het opsporen van fouten in mijn ontwerp gebeurt daar.

Op dit moment ben ik bezig met een spinrobot. De schema's in mijn hoofd zijn klaar.
Ik kan hem, wanneer ik tijd heb zo gaan bouwen. Het is wonderlijk dingen te zien ontstaan die je zelf hebt bedacht.
Je hoeft niet te geloven om te begrijpen dat alles wat je schept ook gebed is, ' legt At uit.
'Eureka is een geweldig project.
Hier komt al mijn in de jaren verzamelde kennis bijeen in 1 brandpunt.

Het is heerlijk om de kennis die je hebt te gebruiken om kinderen plezier te bezorgen.
Ik ben voortdurend met hen bezig.
Het lijkt alsof ik een simultaan schaakpartij speel die nooit af komt.
Kinderen zijn puur, kunnen hun emoties niet verbergen, vallen snel door de mand en dat maakt ze kwetsbaar.

Kinderen hebben bescherming nodig en hier kunnen ze die krijgen.
Ik ben jezuiet, en richt daarom mijn leven geheel op anderen.
Niets is mijn bezit, maar ik mag er wel gebruik van maken.
De jezuietenorde vindt mijn werk zo belangrijk dat ik hier kosteloos in het souterrain mag blijven wonen.
Het geld dat overblijft en de contributie die de kinderen jaarlijks betalen gebruik ik voor de materialen die wij hier nodig hebben.
Mijn doel in het leven is kinderen plezier te geven door middel van techniek.
Drie gulden regels zijn daarbij van belang.
Je moet omgaan met kinderen op basis van gelijkwaardigheid, ze in hun waarde laten en ze de ruimte geven zichzelf te zijn.

Ik krijg erg veel van de kinderen terug. Zij leren van mij, maar ik ook nog dagelijk.s van hen.
Als begeleider of leerkracht moet je dan ook durven toegeven niet alles te kunnen of weten.

Eureka heeft een eigen website, met webcam, die door de kinderen zelf wordt onderhouden.
Enkele malen per minuut is er een nieuwe foto te zien van de werkplaats.
Verder kun je op de site chatten met leden, vind je de leukste projecten van Eureka, links naar de favoriete sites van de leden, grappige plaatjes, achtergronden en leuke programma's.

Door onze verslaggeefster donderdag 14 september 2000 NIJMEGEN - Sinds 1989 is Eureka de plaats waar jonge kinderen zich onder de bezielende leiding van jezuiet At de Waart bezighouden met allerlei vormen van techniek.

In een groot souterrain aan de Graafseweg is Eureka - letterlijk 'ik heb (het) gevonden - gevestigd.
Hier woont ook At de Waart (64), lid van de jezuietenorde. In een relatief klein gedeelte van de ruimte woont hijzelf.
De rest is gereserveerd voor werktafels, computers, bankschroeven, een freesmachine en uitvindingen van de jonge leden van de jonge onderzoekersclub Eureka.
Hier kunnen de leden van de groep kennismaken met onder andere mechanica-, elektronica- en computertechnieken. Vanuit de kennis die ze opdoen, leren ze van alles zelf te maken.

Zo'n zeventig kinderen in leeftijd varierend van 7 tot 26, van basisschool tot technische universiteit, zijn lid van Eureka.
'Dat Eureka dekt de lading perfect. Het wordt hier regelmatig uitgeroepen als een van de kinderen weer eens iets heeft uitgevonden', aldus een enthousiaste De Waart.

De rol van de Waart is er een van begeleiding. Hij leert ze alles wat ze willen weten.
Als een jongen van 10 een hijskraan wil maken, legt de Waart hem onder andere de begrippen sinus en cosinus uit.
'Alle technieken zijn hier binnen handbereik zodat ze hun stoutste dromen werkelijkheid kunnen maken.'

En inderdaad, de kinderen blijken in staat de meest wonderlijke dingen te vervaardigen.
Een miniatuur reuzenrad, robotarmen, een miniatuur oldtimer met lichtjes en perfecte sturing, een bordspel waarin alle mogelijke technieken zijn samengevoegd.
Het lijkt erop alsof de pupillen van de Waart alles kunnen maken.
Zelf verklaart hij het niveau van zijn pupillen als volgt: 'Moeilijk en makkelijk bestaat niet.
Alleen leuk en niet leuk.'

Gemiddeld blijven de leden zo'n drie jaar bij Eureka. De oud-leerlingen worden erelid.
Met sommigen onderhoudt de Waart contact via het internet. Niet zonder trots vertelt At de Waart over zijn pupillen.
In het bijzonder over een zeer getalenteerd oud-leerling.
Met gebruik van een webcam en microfoon onderhoudt hij een goed contact met hem.
Deze jongen ontwierp jaren geleden op zijn elfde een robotarm bij Eureka.
Nu staat hij op het punt om af te studeren in Pittsburgh (VS) waarna hij voor de NASA gaat werken.
Hij gaat zich bezighouden met het ontwerpen van de karretjes die de NASA op Mars laat rijden.
'Mede op basis van wat hij hier bij Eureka heeft gemaakt en geleerd, hebben ze hem aangenomen bij NASA.'

De Waart is al ruim veertig jaar verknocht aan het werken met kinderen en hen te leren zich te ontwikkelen.
Hij zegt daarover: 'Ik heb drie gulden regels.
Je moet omgaan met kinderen op basis van gelijkwaardigheid, ze in hun waarde laten en ze de ruimte geven om zichzelf te zijn.'

De dagelijkse omgang met de jonge uitvinders doet hem zichtbaar goed.
Zelf werkt hij nog volop ideeen uit voor het ontwerpen van allerlei apparaten en machines.
'Ik ontwerp alles in m'n hoofd, raak in een trance en kan dan in een keer een machine uitwerken.
'En zo'n machine is dan vaak weer een hulpmiddel dat de leerlingen kunnen gebruiken voor het maken van hun creaties.