Prototype.

Na de tweede wereldoorlog nam Nederland verschillende soorten pantserwielvoertuigen van de geallieerden over. Midden 1950’er jaren waren die echter aan vervanging toe.

Om de Infanterie Verkennings Compagnie, 11 IVC, inzetbaar te houden, werden medio 1958 zeven in Engeland nieuw ontwikkelde Ferrets aangeschaft.

Tevens kreeg DAF de opdracht om een licht pantserwielvoertuig voor verkenningen te ontwikkelen. De behoefte werd bepaald op 158 stuks voor het Legerkorps en 14 stuks oorlogsreserve tevens wisselvoorraad. De voertuigen moesten de jeeps van de verkenningseenheden van Infanterie en Cavalerie vervangen.

Op 1 december 1959 had DAF het eerste prototype gereed en op 25 april 1960 werd het tweede geleverd. De voertuigen kregen de kentekens KZ-99-77 en KZ-99-78. De benaming werd YP 104, Y van militair voertuig, P voor pantser, 1 voor 1 ton laadvermogen, 0 voor prototype of nul serie en 4 voor het aantal aangedreven wielen.

De prototypes werden uitgebreid beproefd, onder andere met een duurproef van 3.000 km vanaf Eindhoven door het Franse Centraal Massief naar de zuidkust en door de Alpen weer terug. 102 Verkenningsbataljon deed in september 1960 een gebruikersproef tijdens oefening in La Courtine. Daaruit kwamen veel onvolkomenheden naar voren, vooral ergonomische. De bemanning kon hun taken niet naar behoren uitvoeren.

Het prototype was geconstrueerd voor bewapening met een 7,62 mm mitrailleur. De Cavalerie prefereerde echter een 12,7 mm (.50 inch) mitrailleur. Hiervoor zou de hele dakconstructie moeten worden omgebouwd.

Het prototype werd afgekeurd. Het beproevingsrapport van 23 december 1960 van het Detachement Beproeving Voertuigen bevindt zich in de bibliotheek van ons museum.

DAF bleef verder ontwikkelen, maar de destijds gestelde eisen waren inmiddels verouderd. Mogelijkheid tot amfibisch gebruik van verkenningsvoertuigen had de voorkeur gekregen. In 1964 werd het project geannuleerd. Men koos voor de Amerikaanse M113 C&V (Commando en Verkenning), een klein licht gepantserd rupsvoertuig met 12,7 mm (.50 inch) mitrailleur uit de M113-familie die amfibisch was. Uiteindelijk zouden alleen Nederland en Canada deze voertuigen aanschaffen. In 1964 kocht Nederland er 266.

Beschrijving.

Voor de YP 104 werd zoveel mogelijk gebruik gemaakt van componenten uit eerder door DAF geproduceerde militaire voertuigen. Maar deze werden allemaal op het gebruik in de YP 104 aangepast, zodat de hoofdcomponenten toch niet uitwisselbaar waren.

Een groot deel van de aandrijflijn en onderstelcomponenten werden overgenomen van de YA 126, inbegrepen de H-aandrijving naar alle vier de wielen.

Voor de aandrijving werd de Hercules motor van de DAF YA 328 aangepast.

De opbouw was zelfdragend en van pantserplaten overeenkomstig die van de YP 408, dus 8 tot 16 mm. De exacte dikte moest nog worden afgestemd met de Kwartiermeester-Generaal. Voor de prototypes was gewoon staal gebruikt. Het pantser bood bescherming tegen vuur van lichte wapens en granaatscherven.

Een opmerkelijk verschil in carrosserie tussen prototype 1 en 2, is het luchtrooster in het achterdek bij de achterwand. Bij prototype 1, KZ-99-77, loopt dat rooster over de volle breedte van het achterdek en bestaat het uit zeven dwarssleuven, in kleine vlakjes verdeeld door veertien ribben in de lengte. Het geheel lijkt een bak die over de achterwand uitsteekt. Bij prototype 2 zijn dit drie sleuven over slechts een deel van de breedte van het achterdek en door zeven ribben in de lengte in vakjes verdeeld. Tevens is hier de achterwand voorzien van een zestal lamellen. Noch in de voorlopige specificaties van DAF, noch in het beproevingsrapport staat hierover iets vermeld.

In de rechter zijwand was, tussen het reservewiel en het voorspatbord, een uit twee delen bestaande omhoog en omlaag klappende ontsnappingsdeur aangebracht. Technici vreesden voor een zwakke plek in de bepantsering en wilden daar een deur uit één stuk, die naar voren open zou draaien.

Het voertuig had twee stuurwielen, één voor en één achter, die beiden de voorwielen bestuurden. Het stuurwiel achterin was tegen de achterwand aangebracht en kon worden ontkoppeld. Voorin zat de 1^e-, achterin de 2^e bestuurder, ruggelings naar elkaar. De commandant-schutter zat of stond daar tussenin.

De 1^e bestuurder had drie grote pantserluiken voor zich die naar beneden geklapt konden worden. In die luiken zaten kleine luikjes met een periscoop voor zicht op de weg wanneer er met gesloten luiken gereden werd.

Deze luikjes konden naar buiten omhoog geklapt en horizontaal vergrendeld worden voor beter zicht. Als de grote luiken naar beneden opengeklapt waren, konden frames met triplex glas in de openingen bevestigd worden.

Volgens het beproevingsrapport zou alleen de middelste ruit een ruitenwisser gehad hebben, maar op alle foto's zijn bij beide voertuigen ruitenwissers op alle drie de ruiten te zien. Mogelijk al gemodificeerd tijdens de beproeving.

Uit de beproeving kwam de wens naar voren dat de grote luiken in hun geheel omhoog zouden kunnen klappen en in de horizontale stand worden vergrendeld.

Op de foto van de DAF-werkplaats, onder Ontwikkeling en Onbekend, is een voertuig in bewerking waarvan het linker luik (op de foto rechts) al naar boven scharniert en horizontaal vergrendeld is. Het rechter luik is niet aanwezig. Dit moet de KZ-99-77 zijn die tijdens de beproeving de meeste tijd bij DAF stond. (De KZ-99-78 in ons museum is niet gemodificeerd.)

Op de foto’s van het voertuig met het handelaarskenteken FH-56-59 worden deze luiken in geopende en vergrendelde stand getoond. Het middelste, dus voorste luik, bleef omlaag geklapt vergrendeld. Het afgeplakte militaire kenteken moet KZ-99-77 geweest zijn.

De 2^e bestuurder kon twee luiken voor zich omhoog klappen en horizontaal vergrendelen. In het luik boven zijn hoofd zat een draaibare periscoop voor zicht op de weg. Hij kon dat luik openklappen om boven pantser te rijden.

De benzinemotor was afkomstig van de YA 328, maar als dry-sump (droog carter) uitgevoerd. Het carter was plat aan de onderzijde en voor- en achteraan werd de olie direct door twee scavenger pompen afgezogen en naar een separaat oliereservoir gepompt. Een derde pomp perste de olie van daar weer via de warmtewisselaar naar de motor.

Voordeel van dit dry-sump systeem is dat langdurig op een steile (dwars)helling gedraaid kan worden zonder oliedruk te verliezen. Dit was overgenomen uit de vliegtuigmotortechniek.

Het voertuig had drie benzinetanks. Eén van 100 liter aan de linker zijkant, één van 30 en één van 60 liter in de motorruimte. De laatste twee waren gekoppeld en dus als één tank te beschouwen. De actieradius kwam hiermee op 500 kilometer. Niet vermeld wordt of daarbij de drie jerrycans die het voertuig kon meevoeren waren inbegrepen

De motor lag achter de bemanningsruimte met de ventilatorzijde naar achteren gericht. Hij was door middel van een enkelvoudige droge platenkoppeling aan een gesynchroniseerde versnellingsbak met vijf versnellingen gekoppeld. Een omkeerbak met differentieel was daar tegenaan gebouwd. De reductiebak was in dit geval dus uitgevoerd als omkeerbak met een vaste reductie in beide richtingen. Zo waren alle versnellingen voor vooruit en achteruit beschikbaar en kon een snelheid van 98 km/h zowel vooruit als achteruit gehaald worden.

De versnellingsbak en omkeerbak met het differentieel stonden in de bemanningsruimte en maakten veel lawaai. De ontluchtingen daarvan kwamen in de manschappenruimte uit, wat een onaangename stank veroorzaakte.

De olie van de versnellingsbak en van de omkeerbak werd door separate pompen naar oliekoelers gepompt die onder de luchtinlaatgrilles lagen.

Via de verdeelkasten links en rechts van het differentieel, werden de vier afzonderlijk opgehangen wielen aangedreven. De voorwielaandrijving kon met klauwkoppelingen in de verdeelkasten worden in- of uitgeschakeld. Op de verdeelkasten waren, zoals bij de YA 126, bandremmen voor de handrem aangebracht. Deze waren echter uitgevoerd als bij de YA 328.

De bedrijfsrem werkte, net als bij de YA 126, op alle vier de wielen als trommelrem, hydraulisch bediend, vacuüm bekrachtigd. De 2^e bestuurder bediende ook de bedrijfsrem met de hand.

De YP 104 leek veel op de Ferret. Bij beide voertuigen was het gevechtscompartiment geheel tussen de wielen aangebracht waardoor het voertuig laag gehouden kon worden. Bij de Ferret was het reservewiel aangebracht tegen de linker zijkant van de opbouw, bij de DAF YP 104 tegen de rechter.

Gebruik door Nederland.

De YP 104 is nooit in productie genomen. Ook andere landen hadden geen interesse in dit ontwerp.

In december 1993 werd met oefening Blue Support het 1(NL) VN Support Command voorbereid op uitzending naar Bosnië waar ze het 11^e Bataljon Luchtmobiel gingen steunen. Een deel van 135 TD-Herstelcompagnie maakte deel uit van het Support Command.

Ander personeel van 135 TD speelde oefenvijand. Voor de sfeer gebruikten ze Oost-Europese wapens en pantservoertuigen. Ook het prototype van de YP 104 werd als vijand ingezet. Voor zover bekend is dit, behalve optredens bij open dagen en dergelijke, de enige "actie" ooit van de YP 104.

Foto bij artikel in de Defensiekrant van 23 december 1993.

Fotogalerij beide prototypes.

Klik voor foto’s.

Technische gegevens: